صنایع دستی ایران گنجینه ای ارزشمند برای ارزآوری محسوب می شود که در این میان خلاقیت و نوآوری و همچنین صنعت گردشگری می تواند این صندوقچه پر ارزش خاک خورده را بار دیگر احیا کند.
ایران با تاریخ تمدنی بسیار کهن و مردمانی هنرمند در تمامی ادوار تاریخ آثاری را خلق کرده اند که چشم هر بیننده ای را مبهوت خویش ساخته است.
هر چند قدمت صنایع دستی کشور به بلندای تاریخ این مرز و بوم می رسد اما این هنر صنعت هنوز جایگاه خود را در صادرات بازنیافته است.
در این میان به نظر می رسد صنایع دستی به تنهایی نتواند رونق را بار دیگر به این هنر صنعت بازگرداند. گردشگری
نزدیکترین صنعت به صنایع دستی است که می تواند این چرخه را تکمیل کند.
** گردشگری و صنایع دستی
برپایی بازارچه های مختلف در شهرهای گردشگرپذیر کشور یکی از راهکارهای رونق این صنایع است. با اینحال رونق صنایع دستی فقط به ایجاد بازار نیست بلکه در این صنایع باید به کیفیت تولید محصول نیز توجه کرد.
کارشناسان بر این باورند که دو مقوله گردشگری و صنایع دستی از جمله نکاتی است که علی رغم ظرفیت بسیار غنی برای توسعه و گردش چرخ اقتصاد کشور تا کنون کمتر بدان ها پرداخته شده و در غیاب کم توجهی مسوولان، کشورهای همسایه از آن به بهترین نحو ممکن بهره برده اند.
البته این امر فقط مختص مسوولان کشوری نبوده و جامعه نیز در این امر دخیل است به گونه ای که تغییر ذائقه های ایرانیان سبب هر چه بیشتر تیشه به ریشه زدن هنر صنایع دستی کشور شده است.
شاید خیلی دور نباشد، روزگاری که عطردان ها، چراغ دان ها و صندوقچه های فلزی که گل های رنگارنگ همچون باغی فرح بخش بر آن ها نقش بسته بود، در کنار سفره های قلمکار و گلدوزی شده و قاب های بزرگ و کوچک خاتم، زینت بخش خانه مادرهایمان بود.
اما آیا امروز به جز اوقاتی که می خواهیم برای یک مسافر از فرنگ آمده سوغاتی بخریم، زمان دیگری هم سری به فروشگاه های صنایع دستی می زنیم؟ یا به سراغ کریستال های جورواجور ژاپنی، فرانسه و آلمانی می رویم و یا در فروشگاه ها دست ساخته های چینی، تایلندی و اندونزی که روز به روز هم بر تعدادشان اضافه می شود، به دنبال مایحتاجمان می گردیم.
** صنایع دستی ایران و گردشگران خارجی
این در حالی است که علی رغم بی مهری های برخی از ما به صنایع دستی، بسیاری از میهمانان خارجی از دیدن یک قاب کوچک خاتم همچنان دچار وجد و شگفتی می شوند.
کارشناسان بر این باورند که مشکل اصلی از زمانی آغاز شد که هنرمندان ما نیز یادشان رفت که باید همگام با نیازهای جامعه و دنیای کنونی حرکت کنند و تحول در عرصه تولیداتشان داشته باشند.
مسوولان سازمان میراث فرهنگی و هنرمندان صنایع دستی طی چند سال گذشته در رخوت خواب، کنج گوشه های اتاق هایشان به میراث گذشته ایران افتخار کردند اما هیچکدامشان به این نیندیشیدند که جامعه تغییر یافته و نسل جوان ذائقه های جدیدی را پسندیده و طرح های نویی را می طلبد.
این در حالی است که کشورهای منطقه برخلاف مسوولان و هنرمندان کشورمان به فکر راه چاره بودند و خلاقیت را با هنر یگانه کردند و همه آن چه نیاز امروز هست را با آن چه از دیروز و طبیعت و خاک ما برایشان مانده بود، در آمیختند و ساختند.
** تولید انبوه و صادرات
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معتقد است که توجه به هنرهای دستی موجب بالندگی کشور در عرصه های اقتصادی می شود.
بهمن نامور مطلق در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، ضرورت تولیدات انبوه و صادرات محصولات دستی را یادآور شد و افزود: توجه به ظرفیت صنایع دستی سبب رشد و بالندگی حوزه صنعتگران و بالا رفتن شاخص های اقتصادی کشور می شود.
وی اظهار داشت: بی توجهی به صنایع دستی، بی توجهی به آخرین فرصت سرمایه های ملی محسوب می شود و این مساله به هویت شکننده هنر اصیل کشور ضربه می زند.
نامور مطلق بیان کرد: حوزه صنایع دستی می تواند بخشی از مشکلات اشتغال و ارزآوری را برطرف سازد.
وی مشکلات مواد اولیه، طراحی و بسته بندی در فروش، مشکلات بیمه هنرمندان، نبود تسهیلات کافی، بالا بودن حاملهای انرژی و بالا رفتن قیمت تمام شده در فروش، مشکلات آموزش غلط و نبود اندیشه های توسعه محور و دراز مدت در فروش، مشکلات مدیریتی و ساختاری، بی تدبیری و بی اعتقادی به صنایع دستی در فروش و مشکلات مربوط به فرهنگ و الگوی مصرف و نبود گفتمان سازی با وضعیت فروش را از معضلات موجود در مسیر عدم رونق این صنعت دانست.
** کمک گردشگری به صنایع دستی
نامور مطلق در ادامه با اشاره به ظرفیت های غنی گردشگری زیارتی در کشور و به طبع آن فروش محصولات هنرهای صنایع دستی در این اماکن گفت: هم اکنون سهم ایران از بازار زیارتی در حوزه صنایع دستی تنها پنج درصد است و هم اکنون این بازار در اختیار سایر کشورها نظیر چین قرار دارد.
وی یادآور شد: هم اکنون سهم ایران در تولید و عرضه کالاهایی مانند تسبیح، سجاده، انگشتر، صنایع دستی، تزئینات داخلی ناچیز است و بازار زیارتی در اختیار سایر کشورها است.
نامور مطلق خاطر نشان کرد: این در حالی است که بازار زیارتی در دنیا سالانه پنج هزار میلیارد ریال گردش مالی دارد.
به گفته وی، کل فروش صنایع دستی در ایران کمتر از یک هزار میلیارد ریال در سال است که بخش ناچیز آن مربوط به بازار زیارتی است.
وی با بیان اینکه اکنون بیشتر کالاهای عرضه شده در بازار زیارتی کشور، کالاهای قاچاق است، افزود: تحقق اقتصاد مقاومتی در حوزه صنایع دستی با کنترل مرزهای داخلی میسر است.
** کالاهای قاچاق و سرنوشت هنرمندان
به گفته نامور مطلق، ورود بی رویه کالاهای قاچاق زیارتی زندگی، سرنوشت و هنر هنرمندان را به مخاطره انداخته و این موضوع شایسته کشورمان نیست.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: اغلب کالاهای زیارتی کشور از مجاری غیر قانونی، غیر رسمی و غیر شفاف وارد می شوند و در این زمینه برخی نهادهای مسوول که مرزداران اقتصادی ما هستند، متاسفانه به وظیفه قانونی خود عمل نمی کنند.
وی تصریح کرد: مسوولان و دست اندرکاران باید توجه داشته باشند که با هر یک هزار میلیارد ریال کالای قاچاق در حوزه صنایع دستی ۱۰ هزار شغل از بین می رود و این مسئله یک فاجعه است.
نامور مطلق بازارهای سوغات زیارتی را نیازمند گفتمان سازی و فرهنگ سازی دانست و گفت: بازار صنایع دستی حق هنرمندان ایرانی است و نباید در اختیار کشورهای دیگر قرار گیرد.
وی مشکل قیمت، طراحی و بسته بندی را از جمله چالش های بازار صنایع دستی و سوغات زیارتی در کشور عنوان کرد.
** رویکرد جدید دولت یازدهم
کارشناسان بر این باورند که با رویکرد جدید دولت یازدهم در عرصه سیاست خارجی و تعامل بیشتر با کشورها و نیز اراده جدی در تحقق امر اقتصاد مقاومتی طی یک سال گذشته شاهد برخی اقدامات ارزشمند و تاثیرگذار در زمینه گردشگری و صنایع دستی بوده ایم.
معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: بیش از ۹۳۰ پروژه گردشگری در سطح کشور با اعتباری معادل ۲۰ هزار میلیارد تومان در حال اجرا است.
مسعود سلطانی فر به تازگی در آیین گشایش نخستین گروه هتل های بین المللی چهار و پنج ستاره فرودگاهی کشور، افزود: میانگین پیشرفت فیزیکی پروژه های در حال اجرای سازمان گردشگری ۵۰ درصد است.
وی افزود: تاکنون برای استفاده از منابع صندوق توسعه ملی از محل تبصره پنج قانون بودجه ۹۳ حدود ۱۴۰ پروژه با اعتباری بالغ بر یک هزار و ۵۲ میلیارد تومان معرفی شده که ۲۰ پروژه با اعتبار ۳۵۲ میلیارد تومان به تصویب رسیده و باقی پروژه ها نیاز به انجام کارشناسی برای تخصیص اعتبار دارند.
وی با بیان آنکه در سال ۱۳۹۴ حداقل دو برابر پروژه های گردشگری در سال جاری برای بهره گیری از منابع مالی از صندوق توسعه ملی را شاهد خواهیم بود، از معرفی حدود یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پروژه در حوزه گردشگری به بانک های مختلف کشور در سال جاری خبر داد و گفت: حدود ۳۰ درصد از این پروژه ها تامین مالی شده است.
سلطانی فر با اشاره به رنج چندین ساله افراد مختلف در حوزه تصمیم گیری، اجرا و ساخت پروژه هایی با استانداردهای روز دنیا به ساخت هتل های بین المللی چهار و پنج ستاره فرودگاه های کشور اشاره کرد و از تلاش های تمام دست اندرکاران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و بانک گردشگری برای ساخت این هتل بین المللی به عنوان یک حرکت بزرگ و تاثیرگذار تقدیر کرد.
وی گفت: هر زمان که شرایط کشور با مسائلی همچون تحریم و محدودیت منابع سخت تر شده، ثابت شده که با همت بلند می توان به اهداف و آرمان های بزرگ کشور دست یافت.
این روند مثبت دولت یازدهم با استقبال سایر کشورها نیز مواجه شده است به گونه ای که دبیرکل سازمان جهانی جهانگردی طی چند هفته گذشته در نامه ای به دکتر حسن روحانی رییس جمهوری بر آمادگی این سازمان برای همکاری گردشگری با ایران تاکید کرد.
در نامه طالب ریفایی به رییس جمهوری اسلامی ایران بر آمادگی سازمان جهانی جهانگردی و شورای جهانی سفر و گردشگری برای همکاری های گسترده با جمهوری اسلامی ایران در زمینه توسعه فعالیت های مرتبط با گردشگری تاکید شده بود.
